Kreatywność, czyli co w zasadzie?

Coraz częściej słyszymy, że kreatywność to kompetencja przyszłości i że staje się kluczową umiejętnością obok chociażby myślenia analitycznego czy umiejętności rozwiązywania złożonych problemów.

Tylko… co to właściwie znaczy? Czy chodzi o to, żeby mieć więcej pomysłów? Szybciej wymyślać nowe rzeczy? A może chodzi o coś jeszcze innego – o sposób, w jaki patrzymy na świat, ludzi, problemy i możliwości? A poza tym, czy i co łączy kreatywność z innymi kompetencjami wymienianymi w top 10?

Zgodnie z raportem Future of Jobs Report 2023 kreatywność, oryginalność i inicjatywa należą do dziesięciu najbardziej pożądanych kompetencji na rynku pracy. W świecie pełnym niepewności i chaosu to właśnie twórcze myślenie i refleksyjność będą podstawą edukacji, rozwoju społecznego oraz tworzenia strategii adaptacyjnych dla naszych marek, również osobistych.

Nie wystarczy już tylko „umieć więcej”. Trzeba umieć inaczej: działać i myśleć. Nie szybciej, tylko mądrzej. Czasem wbrew oczekiwaniom. W taki sposób, by nie wypalić się po drodze. 21 kwietnia obchodziliśmy Światowy Dzień Kreatywności i Innowacji. To okazja, by zatrzymać się i zadać sobie pytanie: czym właściwie jest kreatywność? Według definicji ONZ kreatywność to „umiejętność tworzenia czegoś nowego i wartościowego”, nie tylko w kontekście gospodarczym, ale też społecznym, edukacyjnym i kulturowym.

Co ciekawe, kreatywność jest pojęciem wielowymiarowym, zależnym od różnych kontekstów, „kreatywność nie ogranicza się do sztuki. Obejmuje wiele dziedzin – od gospodarki, przez kwestie społeczne, aż po zrównoważony rozwój.” Daje to kolejny powód do obalenia mitu myślenia o kreatywności jako domenie przypisanej tylko Artystom i Twórcom. Ukazuje ją jako uniwersalną umiejętność, obecną w codziennych wyborach, projektowaniu systemów, edukacji, biznesie, a nie tylko w obszarach tradycyjnie uznawanych za „twórcze”. Odgrywa ona kluczową rolę w innowacyjności i rozwoju, co czyni ją również kompetencją niezbędną w budowaniu zrównoważonego świata.

A znaczące zmiany często zaczynają się od małych kroków i my również, działając lokalnie lub nawet w mikro społecznościach, te zmiany możemy i powinniśmy wprowadzać.

W tym ujęciu kreatywność to nie kolejny sposób na zwiększenie efektywności za wszelką cenę, to nie jeden z trick and tips na produktywność. Przeciwnie, to kompetencja, która pozwala działać skutecznie, ale też świadomie, z uważnością na siebie i otoczenie, z uwzględnieniem naszej wewnętrznej integralności. Dzięki niej możemy działać skutecznie, ale też w zgodzie ze sobą, czyli z naszymi wartościami, rytmem i wrażliwością.

Wciąż spotykam się z przekonaniem, że kreatywność to sypanie pomysłami jak z rękawa – bez zatrzymania, niezależnie od sytuacji. Tymczasem prawdziwa kreatywność to przede wszystkim umiejętność dostrzegania połączeń tam, gdzie inni widzą chaos. To zdolność analizowania, odważnego redefiniowania tego, co już istnieje, oraz patrzenia na pomysły z wielu perspektyw: odbiorców, użytkownika, planety, przyszłych pokoleń.

Współczesny świat nie potrzebuje kolejnego szybkiego pomysłu. Potrzebuje mądrych odpowiedzi na złożone pytania. A te często rodzą się… w ciszy. Dlatego kreatywność to również praktyka świadomego odpoczynku i uważności. Mikroprzerwy, spacer, przebywanie w naturze, czyli kultywowanie tzw. fazy inkubacji w procesie twórczym. To właśnie umiejętność „nicnierobienia”, tak trudna w obecnych czasach pełnych różnych bodźców, jest kluczowa, by działać kreatywnie, a nie impulsywnie. By strategie adaptacyjne były zgodne z założonymi wartościami, a nie stanowiły sekwencję szybkich ruchów, które tylko na chwilę dostosują nas czy naszą firmę do zmieniającego się otoczenia. Co więcej, kreatywność należy nieustannie praktykować i ćwiczyć każdego dnia. Jak mówi Maya Angelou: „Nie można wyczerpać kreatywności. Im więcej jej używasz, tym więcej jej masz.”.

Kreatywność oznacza także interdyscyplinarność. Czerpmy z literatury, designu, nauki, natury. Uczmy się z globalnych trendów i z lokalnych mikrohistorii. I nawet jeżeli my sami działamy w wąskiej dziedzinie, to rozmawiajmy i pytajmy innych – często w branżach komplementarnych kryją się odpowiedzi na nasze pytania.

Kreatywność nie boi się zadawać pytań, ale też nie ucieka przed odpowiedzialnością. To akt odwagi, także w pokazywaniu siebie takimi, jacy jesteśmy. A więc być kreatywnym, to również być gotowym pokazać się światu – nawet wtedy, gdy nie mamy pewności, czy zostaniemy zrozumiani.

Kreatywność to istotny element naszej rezyliencji, czyli odporności psychicznej. Pomaga adaptować się do zmieniających się warunków, szukać sensu tam, gdzie go chwilowo brakuje oraz odzyskiwać wpływ na swoje działania.